Arı sütü nedir?
Arı sütü genç işçi arıların kafa içi salgı bezleri ile yutak bezi tarafından genç larva ve ergin ana arının beslenmesi için salgılanmaktadır. Arı ürünüdür.
Arı sütü inek sütüne benzer mi?
Arı sütü üretim, içerik ya da görünüm olarak inek sütüne benzemez. Besin içeriği çok daha fazla zengindir.
Arı sütü niçin üretilir?
Bal arılarının besin ihtiyacını karşılamak için üretilir.
Hangi arılar arı sütü üretir?
İşçi arılar tarafından üretilir.
Arı sütü oda sıcaklığında tutulursa bozulur mu?
Sıcaklık, depolama süresince arı sütünün fizikokimyasal özelliklerini etkileyen en önemli faktördür. Arı sütü oda sıcaklığında depolanırsa hasat edildikten 24 saat sonra fiziksel özellikleri değişir. Eski arı sütünde esmerleşme nedeniyle renk koyulaşır ve artan asitlik nedeniyle tadı kötüleşir. Zamanla oluşan bu değişiklikler lipitlerin oksidasyonu yani oksijenle teması ile olur. Bu nedenle liyofilize edilmesi ve kapsüle edilmesi hem kullanım kolaylığı ve hiyen açısından hem de oksijenle teması keseceği için önerilir.
Neden sadece kraliçe arı ömrü boyunca arı sütüyle beslenir?
Esasen yaşamlarının ilk üç günü boyunca her üç kastın yavruları (erkek arı, işçi arı ve kraliçe arı) arı sütü ile beslenir. İlk 3 gün sonrasında erkek ve işçi arı larvaları bal ve polen karışımı ile beslenir. Kraliçe arı ise arı sütü ile beslenmeye devam eder. Arı sütünün sağlıklı yaşlanma ve uzun ömürlülüğün güçlü bir destekleyicisi olduğu bildirilmektedir. Çünkü ortalama 45 gün yaşayan infertil (kısır) işçi arılara kıyasla beş yıl kadar yaşayabilen ve günde 3000 yumurta bırakabilen kraliçe arıların genel sağlığını ve verimliliğini arttırdığı bilinmektedir. Her ikisi de döllenmiş yumurta olmasına rağmen beslenme farklılığı nedeniyle kraliçe ve işçi arılar arasındaki vücut yapısı, yaşam süresi ve davranış açısından önemli farklılıklara sebep olur. Arı sütü çok sayıda biyoaktif madde içerdiği için optimal bir gıdadır ve bu sayede kraliçe arının gelişmesine ve farklılaşmasına neden olur. Bununla birlikte bu ürünle beslenemeyen işçi arılar daha kısa yaşama sahiptir ve döllenemezler. Bu durum bal arısı yaşamının eşsiz farklılıklarındandır.
Arı sütünün yapısı nasıldır? Onu özel kılan ne vardır?
Arı sütünün ana bileşenleri; % 60-70 su, % 9-18 proteinler, % 7-18 şekerler % 3-8 lipitler, mineraller (Fe, Na, Ca, K, Zn, Mg, Mn ve Cu), amino asitler (Val, Leu, Ile, Thr, Met, Phe, Lys ve Trp), vitaminler (A, B kompleksi, C ve E), enzimler, hormonlar, polifenoller, nükleotitler ve küçük heterosiklik bileşiklerdir. Taze arı sütünün pH değeri genellikle 3.6 -4.2 arasındadır. Arı sütü, keskin kokulu, ekşi-tatlı tadı olan viskoz, kremsi, asidik, beyaz-sarı renkli bir arı üründür. Arı sütü nispeten suda çözünür ve 1.1 g/mL yoğunluğa sahiptir. Arı sütünde alfa-glukoz oksidaz, alfa-glukosidaz ve alfa-aimilaz gibi enzimler gonadotropin, testosteron, östradiol, progesteron ve prolaktin gibi hormonlar da tespit edilmiştir.
Arı sütünün lipit ve yağ asidi içeriği ayırıcı özelliklerinden biridir. Lipitler büyük oranda serbest yağ
asitlerinden oluşur. Arı sütünün lipit ve yağ asidi içeriği ayırıcı özelliklerinden biridir. Bu lipitler ve yağ asitleri arasında, 10-HDA ayrı bir önem kazanır çünkü kalite için uluslararası bir standart olarak kabul edilen dondurularak kurutulmuş (liyofilize) toz arı sütünün % 3.5’ini temsil eden kararlı bir bileşiktir.
10-HDA’nın özelliği nedir?
Arı sütü içindeki en eşsiz ve kimyasal olarak ilginç biyoaktif bileşen, trans-10-hidroksi-2-desenoik asit (10-HDA) adı verilen bir yağ asididir. Son çalışmalar, 10-HDA’nın T-lenfositler üzerine etkisi, bağışıklık sistemi düzenleyici ve antikanser aktivitelerine sahip olduğunu göstermiştir. 10-HDA, hormon sisteminin ve bağışıklık sisteminin desteklenmesinde ve dengesinde önemli bir role sahiptir. Arı sütünün antibakteriyel, antioksidan, iltihap giderici, antitümöral, yaşlanma karşıtı ve bağışıklık aktive edici özellikleri gibi faydalı biyolojik aktivitelerinin önemli bir kısmı (2E)-10 hidroksidek-2-enoik asit (10-HDA)’nın varlığına atfedilmektedir. Bu doymamış yağ asidi sadece arı sütünde bulunur ve bu nedenle arı sütünün özgünlüğünü gösterir ve kalite parametresi olarak kabul edilmiştir.
Arı sütü vitamin-mineral içerir mi?
Arı sütünde sadece eser miktarda C vitamini bulunur. Pantotenik asit (B5 vitamini) arı sütünde (52.8 mg/100 g) en çok bulunan vitamin iken onu niasin (42.42 mg/100 g) takip etmektedir. Arı sütü az miktarda B grubu vitaminleri (B1, B2, B6, B8, B9 ve B12), E ve A vitamini içermektedir. Mineraller arı sütünün % 1.5’ini oluşturmaktadır. Arı sütünün küçük miktarlarda K, Na, Mg, Ca, P, S, Cu, Fe, Zn, Al çeşitli mineraller ve Ba, Sr, Bi, Cd, Hg, Pb, Sn, Te, Tl, W, Sb, Cr, Mn, Ni, Ti, V, Co ve Mo gibi eser elementler içermektedir.
Arı sütü neye fayda sağlar?
Arı sütünün antibakteriyel aktivite, antiinflamatuar (iltihap giderici) özellikler, vazodilatör (damar genişletici) ve hipotansif (tansiyon düşürücü) aktiviteler, antioksidan, anti-hiperkolesterolaemik (kolesterol düşürücü) aktivite, antiviral aktivite, bağırsak mikrobiyotasının korunması, kolesterolün düşürülmesi, damar basıncının azaltıcı ve kan basıncını düşürücü etkileri, karaciğer ve böbrek koruyucu, kolit, alerjik rinit üzerine olumlu etkileri, yorgunluk giderici ve canlandırıcı etkileri ile astım üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir.
Arı sütü neden diğer arı ürünlerine göre pahalıdır?
Arı sütünün piyasa değeri, bal, polen, perga gibi arı ürünlerinden daha yüksektir ve arıcı için önemli bir gelir kaynağıdır. Arı sütü üretimi özel teknik gerektirir. Çünkü normal koşullarda arıları ürettiği arı sütü koloninin ihtiyacı olduğu koşullarda üretilir ve azdır.
Ticari olarak arı sütü nasıl üretilir?
Üretim arıcılık sezonu başlarında gerçekleştirilir. Bu işlem için basitçe; arı sütü üretimi yapacak olan arıcılar öncelikle üretim yapacakları kolonide arı popülasyonunu artırırlar. Bu koşul işçi arılar gözden çıkmadan önce diğer kovanlardan kapalı yavru gözü olan çerçeve, petek ve arı ekmeği takviyesi ile sağlanır. Arıcı bal mumundan hazırladığı yüksükleri (her çıta için yaklaşık 15) çıta üzerine tutturur ve larva kaşığı kullanarak her yüksük içine genelde bir günlük larva ile üzerine az miktarda arı sütü koyar. Bu işleme “aşılama” denir. Bu işlem larvaya zarar vermeden ve larvanın kurumaması için ortam nemine dikkat edilerek yapılır. Daha sonra yüksükler aşağı bakacak şekilde kraliçe arısı alınmış koloniye yerleştirilir. Bu işlemden sonra arılar yüksüklere arı sütü koyarak kapatmaya çalışırlar. Üretim sağlandıktan sonra bir pipet/kaşık ya da pompa yardımıyla arı sütü toplanır. Her yüksükten yaklaşık 0.25-0.30 g arasında arı sütü alınır. Toplanan arı sütü dondurularak ya da liyofilize edilerek depolanır.
Arı sütünün yaşlanmayı geciktirdiği doğru mudur?
Yaşlanma genellikle seks hormonlarının azalmasıyla ilişkilendirilir. Yaşlanmadaki genetik değişim modeli üremenin sona ermesinin genetik olarak programlanmış inaktivasyonudur ve işlev azalmasına sebep olur. Arı sütünün seks hormonları üzerine etkili olduğu bilinmektedir. Arı sütü tarafından sağlanan endokrin uyarımı kraliçe arılarda yumurtlamanın artmasını sağlamaktadır. Çok sayıda çalışma arı sütü ve lipitlerinin hem östrojen reseptörleri ile bağlanarak östrojenik aktivite gösterdiğini göstermiştir. Arı sütünün yaşlanma karşıtı bir etki göstermesi için düzenli olarak ve uzun süre kullanılması gereklidir. Yaşlı insanlarda kas gücünde azalmanın ilerlemesini hafifletebileceği gösterilmiştir. Başka bir çalışmada ise aşırı kilolu yetişkinlerde arı sütü uygulamasının lipit profili, tokluk, inflamasyon (iltihap) ve antioksidan kapasite üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir. Arı sütünün yaşlılarda konjuktivit, kornea yanığı ve yüksek göz tansiyonu gibi göz problemlerini azalttığı bildirilmiştir.
Arı sütü cilt kremlerinde kullanılıyor, etkili midir?
Yara iyileştirici etkisi çok sayıda araştırmada ispatlanmıştır. Anti melanojenik etkisiyle özellikle yaşlılarda cilt pigmentasyonunu önler, cilt beyazlatmada etkilidir. Sistemik lupus tedavisine destek sağlar. Rejenerasyon yeteneğiyle çoğu kozmetik üründe yer alır. 10H2DA ve 10HDA, kollajen üretimini arttırmaktadır. Arı sütü deri lezyonlarının iyileşme süresini kısaltmakta ve salgıyı azaltarak, granülasyon dokusu oluşumunda yara iyileşme kapasitesini ve kollajen oluşumunu arttırmaktadır. Atopik dermatit ve kaşıntı gibi cilt lezyonlarının gelişmesini önler. Cildi nemlendirilmesi yoluyla kırışıklıkları ve lekeleri önler ve melanin sentezini azaltır. Arı sütünün temel bir yağ asidi bileşeni olan 10H2DA, kollajen üretimini arttırarak UV (ultraviyole) kaynaklı yaşlanmaya karşı korur.
Sinir sistemi üzerine etkili midir?
Depresyon, Epilepsi, Alzheimer, öğrenme ve hafıza gibi hipokampal fonksiyonlar üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir.
Menopoz dönemindeki kadınlara fayda sağlar mı?
Menopoz dönemindeki kadınlar rahatsızlığı hafifletmek, osteoporoz ve kardiyovasküler (kalp-damar) bozukluklar gibi çeşitli ciddi hastalık risklerini azaltmak için hormon tedavisi almaktadırlar. Ancak hormon tedavisi kanser riskinin artmasına sebep olabilmektedir. Hayvan çalışmaları, sıçanlarda arı sütü tüketiminin kemik gücünü arttırdığını ve kemik kaybını önlediğini göstermektedir. Üç ay boyunca günlük 1 kapsül 800 mg liyofilize (dondurarak kurutulmuş) arı sütü tüketimi postmenopozal kadınların lipid profilini geliştirerek kardiyoprotektif (kalbi koruyucu) etkiler göstermiştir. Arı sütü Japon kadınlarda menapoza bağlı anksiyete ve sıcak basmasını önlemiştir. Tiroid hormonları üzerine olumlu etkileri de bildirilmiştir.
Kısırlık üzerine etkili midir?
Sperm sayısı ve hareketliliği üzerine etkili olduğu ve döllenme kapasitesini artırdığı çalışmalarda gösterilmiştir. Testosteron seviyesini artırmış, oksidatif stresi azaltarak varikosel, azospermi testis fonksiyon bozukluğu üzerine olumlu etki göstermiştir. Arı sütü, kadın ve erkeklerin fertilitesini (döllenmesini) arttırır, çünkü önemli bir para-aminobenzoik kaynağıdır. Arı sütü düşük östrojenik aktivite gösterir, osteoporoz ve premenopozal semptomları etkiler, sperm ve ovül kalitesini artırarak hormonal dengeyi ve verimliliği arttırır. Ayrıca arı sütü antioksidan enzim aktivitesine bağlı olarak döllenme ve blastosist oluşumunu arttırmıştır. Arı sütü spermatozoanın ömrünü uzatmakta arı sütü takviyesi suni tohumlama sırasında oositlerin döllenme olasılığını arttırmaktadır.
Çocuklar kullanabilir mi?
Arı sütü çocuklar için ideal bir besin desteğidir. İştahı artırıp, kilo almayı, hemoglobin ve kırmızı kan seviyesini artırır. Konsantrasyon bozukluğu olan çocuklarda başarı sağlamıştır. Zihinsel fonksiyonları artırıp başarıyı artırdığı bildirilmektedir. Ancak 14-18 yaş grubunda (ergenlik döneminde) hormonal etkisi olabileceğinden kullanılmaması tavsiye edilmektedir.
Riski var mıdır?
Diğer arı ürünlerinde olduğu gibi alerji oluşturma riski vardır. Arı sütü yaklaşık % 70 su içerir ve liyofilizasyon ile su uçurulduğundan toz ürünler taze ürünlerden en az 3 kat daha yoğun ve daha etkilidir. Toz ürünler depolama ve kullanım açısından kolaylık sağlar. Ancak toz ürünlerin oksijenle temasının kesilmesi için kapsüle edilmesi gerekir. Tüketimde doza dikkat edilmesi önemlidir. Gıda Takviyesi ruhsatlı ürünlerin kullanım dozu esas alınmalıdır.